Σάββατο, 20 Νοεμβρίου 2021
6η Συνεδρία
Κρήτη 10.10
Μαδρίτη 09.10
Λισαβόνα 08.10
Εμπειρίες και Οπτικές από και για νέους/νέες στην περίοδο της δικτατορίας
Προεδρεύουσα: Ελένη Φουρναράκη
Η Ελένη Φουρναράκη είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στην Κοινωνική Ιστορία στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα αφορούν τα ιστοριογραφικά πεδία του φύλου, της εκπαίδευσης, της παιδικής ηλικίας και της νεότητας, της δημόσιας κοινωνικότητας, της πολιτειότητας, της σωματικής κουλτούρας και του αθλητισμού. Στα πεδία αυτά έχει δημοσιεύσει πολλές μελέτες. Έχει συν-επιμεληθεί τρεις συλλογικούς τόμους, εκ των οποίων οι δύο αφορούν το πεδίο του αθλητισμού (ο ένας εξ αυτών στα Αγγλικά), ενώ ο τρίτος την ιστοριογραφία του φύλου στην Ελλάδα.
Κώστας Κατσάπης, "«Παιδιά και αποπαίδια της Δικτατορίας». Μια πολιτισμική ανάγνωση"
Ο όρος «παιδιά της Δικτατορίας» φυσικά προέρχεται από τη γνωστή και θεμελιώδη μελέτη του Κ. Κορνέτη για τη νεολαία του φοιτητικού κινήματος. Εν τούτοις, αν και αναγνωρισμένα από την Ιστορία, αυτά δεν ήταν τα μόνα «παιδιά» της εποχής. Πλάι τους, οι νέοι που μπήκαν, ο καθένας με τον τρόπο του και στον βαθμό που επέλεξε στην άλλη μεγάλη επανάσταση της εποχής που ήταν η πολιτισμική. Τα αποπαίδια. Στην άκρη της γωνίας, το πλήθος των αταξινόμητων νέων, τα νόθα της Ιστορίας: απολιτίκ, αδιάφοροι για τα μεγάλα της πολιτικής, συχνά λαϊκοί νέοι, με αυξημένη την ευθύνη της επιβίωσης των ίδιων και της οικογένειας. Στην εισήγησή μας θα επιχειρήσουμε να διερευνήσουμε αν υπήρξε επικοινωνία ανάμεσα στις διαφορετικές ποιότητες του νεανικού πληθυσμού. Επίσης, θα εστιάσουμε στις πολιτισμικές αναγνώσεις και την ανάλυση που έκαναν για τους «ακαθόριστους πολιτικά» αυτούς νέους, τόσο η Δικτατορία των Συνταγματαρχών όσο και (στους πρώτους μήνες της Μεταπολίτευσης) εκπρόσωποι των αριστερών νεολαιών.
Ο Κώστας Κατσάπης (1973) είναι ιστορικός και διδάσκει Πολιτισμική ιστορία και Ιστορία της νεολαίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, καθώς και Δημόσια Ιστορία στο ΕΑΠ. Έχει συγγράψει και επιμεληθεί πέντε βιβλία για την κοινωνική και πολιτισμική ιστορία της μεταπολεμικής περιόδου. Το τελευταίο βιβλίο του έχει τίτλο: Λέξεις της φωτιάς. Νεανική ριζοσπαστικοποίηση και ημερολογιακή γραφή την αυγή της Μεταπολίτευσης (εκδόσεις Μωβ Σκίουρος), ενώ βρίσκεται υπό έκδοση μια πειραματική αφήγησή του για την πολιτισμική ιστορία της ελληνικής μετανάστευσης με τίτλο: Αυστραλία. Οκτώ ιστορίες.
Ελένη Κούκη, "Μαθήματα από το Μάη του 1968 Η οπτική των Απριλιανών για τη νεολαία και τις εξεγέρσεις της"
Η δικτατορία της 21ης Απριλίου, τουλάχιστον οι κύκλοι που φιλοδοξούσαν να αναλάβουν την επικοινωνία και να διαμορφώσουν την ιδεολογία της, παρακολούθησε με προσοχή τα γεγονότα στη Γαλλία το Μάη του 1968. Προσπάθησε να τα κατανοήσει, με βάση όμως πάντα το δικό της αντιληπτικό πλαίσιο, να τα αξιοποιήσει προς όφελος της, να σχεδιάσει τη δική της εσωτερική πολιτική. Στο πλαίσιο αυτής της ανακοίνωσης, θα παρουσιάσουμε πρώτα την αρθρογραφία του Ελεύθερου Κόσμου, της κατεξοχήν φιλοκαθεστωτικής εφημερίδας κατά την περίοδο εκείνη, και θα αναλύσουμε πώς αντιλήφθηκε μέρα με τη μέρα την εξέγερση. Στη συνέχεια, θα παρουσιάσουμε το βιβλίο του Γεωργίου Γεωργαλά, Η κρίσις της καταναλωτικής κοινωνίας, που εκδόθηκε το 1971. Σε αυτό ο Γεωργαλάς που εκείνη την εποχή προσπαθούσε να αναρριχηθεί στα ανώτερα κλιμάκια της δικτατορικής κυβέρνησης, επιχειρεί μια συνολική ανάλυση της δυτικής κοινωνίας βασιζόμενος στις νεανικές εξεγέρσεις που είχαν συμβεί τα προηγούμενα χρόνια. Συγχρόνως, προτείνει λύσεις για το πώς η Ελλάδα μπορεί να αντιμετωπίσει ένα αντίστοιχο πρόβλημα. Ο Μάης του 1968 και τα κείμενα που παράχθηκαν από την πλευρά των υποστηρικτών και στελεχών του καθεστώτος μας επιτρέπουν να θέσουμε ερωτήματα για την ιδεολογία και το πολιτισμικό σύμπαν της δικτατορίας, τη στρατηγική της ως προς την επικοινωνία τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό.
Η Ελένη Κούκη σπούδασε ιστορία στο Ιστορικό και Αρχαιολογικό Τμήμα της Φιλοσοφικής Σχολής Ιωαννίνων. Στο διδακτορικό της, το οποίο ολοκλήρωσε το 2016 στο Ιστορικό και Αρχαιολογικό Τμήμα της Φιλοσοφικής Σχολής του ΕΚΠΑ, εστίασε στα μνημεία και τις τελετές της Δικτατορίας της 21ης Απριλίου. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εκτείνονται από την ελληνική μεταπολεμική ιστορία, τα μνημεία και τις πολιτικές τελετουργίες έως τη μνήμη ευρύτερα και τη δημόσια ιστορία. Έχει συμμετάσχει ως ερευνήτρια σε διάφορα ερευνητικά προγράμματα και έχει δημοσιεύσει τη δουλειά της σε συλλογικούς τόμους και ακαδημαϊκά περιοδικά. Διδάσκει ως ΣΕΠ στο μεταπτυχιακό τμήμα της Δημόσιας Ιστορίας του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος για περισσότερο από μια δεκαετία με ειδίκευση σε ζητήματα πολιτισμού.
Ελένη Κούκη, μεταδιδάκτορας, Πάντειο Πανεπιστήμιο, ΣΕΠ, ΠΜΣ Δημόσια Ιστορία, ΕΑΠ
7η Συνεδρία
Κρήτη 10.45
Μαδρίτη 09.45
Λισαβόνα 08.45
Αφηγήσεις του αντιδικτατορικού αγώνα
Προεδρεύουσα: Χαρά Κούκη
H Χαρά Κούκη είναι επίκουρη καθηγήτρια (υπό διορισμό) στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και διδάσκουσα στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (ΜΠΣ Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία). Αποφοίτησε από το Ιστορικό Τμήμα του ΕΚΠΑ, ολοκλήρωσε το διδακτορικό της στο Birkbeck College (University of London) και έχει εργαστεί ως ερευνήτρια στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο στη Φλωρεντία καθώς και στα πανεπιστήμια του Durham και του Newcastle.
Νίκος Σερντεδάκις, "Η δυναμική αντίσταση κατά της δικτατορίας στις αυτοβιογραφικές αφηγήσεις των πρωταγωνιστών της"
Ως επί το πλείστον η μελέτη της αντιδικτατορικής δράσης στην Ελλάδα επικεντρώνεται στα μεγάλα γεγονότα διαμαρτυρίας κατά της δικτατορίας και ιδιαίτερα στο φοιτητικό κίνημα της περιόδου 1972-1973. Λιγότερη προσοχή έχει δοθεί στις χρονικά πρότερες αντιστασιακές δράσεις που εκκινούν αμέσως μετά την επιβολή του δικτατορικού καθεστώτος. Νεαροί ακτιβιστές , ριζοσπαστικοποιημένοι από τα συγκρουσιακά γεγονότα του 1965, αμέσως μετά το πρώτο κύμα συλλήψεων και καταστολής, θα σχηματίσουν οργανώσεις, προτάσσοντας την συμβολική βία ως μέσο ενεργητικής αντίστασης στη δικτατορία. Στο πλαίσιο της εισήγησης, αρχικά θα παρουσιαστούν δεδομένα από τη δράση των οργανώσεων της δυναμικής αντίστασης καθ’ όλη τη διάρκεια του δικτατορικού καθεστώτος. Ακολούθως θα αναλυθούν δύο δημοσιευμένα αυτοβιογραφικά κείμενα αγωνιστών της δυναμικής αντίστασης. Η ανάλυση αυτών των αυτοβιογραφιών μπορεί να μας βοηθήσει στην κατανόηση της επιλογής τους να εμπλακούν σε συλλογικές δράσεις υψηλού ρίσκου.
Ο Νίκος Σερντεδάκις είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται στα νέα κοινωνικά κινήματα, τα γεγονότα διαμαρτυρίας, και τη συλλογική δράση. Η έρευνα για τα γεγονότα διαμαρτυρίας στην Ελλάδα κατά την περίοδο 2009-2014 που έγινε υπό την εποπτεία του στο Τμήμα Κοινωνιολογίας οδήγησε στην έκδοση του συλλογικού τόμου Όψεις της ελληνικής κρίσης. Συγκρουσιακός κύκλος διαμαρτυρίας και θεσμικές εκβάσεις. Αθήνα: Gutenberg, 2018.
Γιάννης Καραγιάννης, "Η πολιτική ως αντίσταση, η αντίσταση ως πολιτική: (ανα)κατασκευές του συλλογικού παρελθόντος μέσα από ατομικές αφηγήσεις"
Στην εισήγηση εξετάζονται μαρτυρίες ατόμων που συμμετείχαν στην εξέγερση του Πολυτεχνείου τον Νοέμβριο του 1973. Αναλύονται στρατηγικές ρητορικής και αφήγησης με τις οποίες (ανα)κατασκευάζονται και νοηματοδοτούνται τα γεγονότα της εξέγερσης. Η μελέτη εστιάζει στα ποικίλα νοήματα της αντίστασης, καθώς και σε αναπαραστάσεις της σχετικής ιστορικής εμπειρίας που καθιστούν το «Πολυτεχνείο» αποφασιστικό ορόσημο: τόσο ατομικά (διαμορφωτικό γεγονός κοινωνικοποίησης) όσο και συλλογικά (κορυφαίο γεγονός μαζικής πολιτικής κινητοποίησης). Έμφαση δίνεται σε εξιστορήσεις οι οποίες διαμορφώνουν τη μοναδικότητα του «Πολυτεχνείου» και επιδιώκουν να το προστατεύσουν από (μετέπειτα) πολιτικές εκμεταλλεύσεις (την πολιτική κατάσταση και εξελίξεις μετά την κατάρρευση της δικτατορίας, τον ένοπλο αγώνα εξ’ ονόματος του «Πολυτεχνείου», την πολιτική βία, συγκεκριμένες ερμηνείες των ιστορικών γεγονότων στην εξέγερση του Πολυτεχνείου, κ.α.).
Ο Γιάννης Καραγιάννης είναι Πολιτικός Επιστήμων και διδάσκει στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα αφορούν στα βασικά πεδία της σύγχρονης πολιτικής ανάλυσης και περιλαμβάνουν τη μελέτη των πρακτικών κυβέρνησης και εξουσίας, την ανάλυση του πολιτικού λόγου, τη μελέτη της ελληνικής πολιτικής, του πολιτικού και κομματικού ανταγωνισμού σε συγκριτική προοπτική, την πολιτική επικοινωνία, καθώς και ζητήματα που άπτονται της πολιτικής μεθοδολογίας και της ανάλυσης εννοιών. Έχει διατελέσει Γενικός Γραμματέας στο Διοικητικό Συμβούλιο της Ελληνικής Εταιρείας Πολιτικής Επιστήμης, μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής της «Ελληνικής Επιθεώρησης Πολιτικής Επιστήμης» και συμμετείχε στην ίδρυση του Θεματικού Δικτύου για την «Ανάλυση Πολιτικού Λόγου». Στις πρόσφατες ερευνητικές ενασχολήσεις του συγκαταλέγονται η επιστημονική διεύθυνση ερευνητικού προγράμματος για τον πολιτικό λόγο της Εκκλησίας της Ελλάδος και είναι υπό έκδοση μελέτη του σχετικά με τον λαϊκισμό στην Ελλάδα.
Διάλειμμα
8η Συνεδρία
Κρήτη 11.45
Μαδρίτη 10.45
Λισαβόνα 09.45
Αντιδικτατορικό κίνημα και πολιτικό περιβάλλον στην Ελλάδα
Προεδρεύουσα: Σταυρούλα Τσινόρεμα
Η Σταυρούλα Τσινόρεμα είναι Καθηγήτρια Σύγχρονης, Νεότερης Φιλοσοφίας και Βιοηθικής, Διευθύντρια Σπουδών του Διατμηματικού Π.Μ.Σ. «Βιοηθική», και Διευθύντρια του Εργαστηρίου Βιοηθικής του Πανεπιστημίου Κρήτης. Έχει διατελέσει δυο φορές Πρόεδρος του Τμήματος Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών και Διευθύντρια Σπουδών Π.Μ.Σ. «Φιλοσοφία: Γνώση, Αξίες και Κοινωνία». Υπήρξε ιδρυτική Διευθύντρια του Εργαστηρίου Φιλοσοφικής Έρευνας και Μετάφρασης του Πανεπιστημίου Κρήτης. Κάτοχος Πτυχίου Φιλοσοφίας από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης (M.Α.) στην Ηθική και Κοινωνική Φιλοσοφία και Διδακτορικού Διπλώματος (Ph.D.) στην Ηθική Φιλοσοφία από το Πανεπιστήμιο του Exeter, έχει διδάξει στα Πανεπιστήμια Ιωαννίνων και Exeter. Διδάσκει ως Επισκέπτρια Καθηγήτρια, στο Π.Μ.Σ. «Φιλοσοφία: Ιστορία της Φιλοσοφίας» του Τμήματος Φιλοσοφίας του ΕΚΠΑ (από 2015), και στο Π.Μ.Σ. «Βιοηθική» της Ιατρικής Σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (από 2016). Έχει διατελέσει Eπισκέπτρια Kαθηγήτρια και Eταίρος σε πολλά Πανεπιστήμια της Ευρώπης και ΗΠΑ.Το ερευνητικό έργο της επικεντρώνεται στην ηθική και κοινωνική φιλοσοφία, βιοηθική, επιστημολογία, φιλοσοφία της γλώσσας και φιλοσοφία του νου. Είναι μέλος της Συντακτικής Επιτροπής των περιοδικών International Studies in the Philosophy of Science, Δευκαλίων και Βιοηθικά· Εταίρος στο Center for Philosophy of Science, University of Pittsburgh, με A.K. Mellon Foundation Fellowship (USA).
Σεραφείμ Ι. Σεφεριάδης, "Το πολιτικό πλαίσιο: Συγκρουσιακή Πολιτική και κινηματικές εκβάσεις στην ελληνική δεκαετία του ’60"
Στόχος αυτής της ‒ακόμη υπό εξέλιξη‒ έρευνας αποτελεί η αξιοποίηση της θεωρίας της Συγκρουσιακής Πολιτικής προκειμένου να φωτιστούν (να υπογραμμιστούν, να προβληματοποιηθούν και να επεξηγηθούν) πτυχές της ελληνικής δεκαετίας του ’60: μιας περιόδου εξαιρετικά πλούσιας τόσο ως προς τους αιτιώδεις μηχανισμούς που χαρακτηρίζουν την κοινωνική διαμαρτυρία, όσο και ως προς διαδικασίες συναφείς με τον εκδημοκρατισμό και το αντίθετό του (τη δημοκρατική συρρίκνωση). Όμως ο γνωστικός προσανατολισμός είναι αμφίδρομος: περιλαμβάνει τη διερεύνηση τόσο του πώς η θεωρία μας βοηθά να κατανοήσουμε την ελληνική περίπτωση όσο και του πώς η ελληνική περίπτωση μας βοηθά να εκλεπτύνουμε τη θεωρία. Εξετάζονται πρώτα οι τρόποι με τους οποίους η προβληματική του «συγκρουσιακού κύκλου» συμβάλλει στην καλύτερη ανάλυση (α) οργανώσεων, (β) πλαισιώσεων, (γ) ρεπερτορίων συλλογικής δράσης και (δ) της συγκρουσιακής διάχυσης. Προχωρώ στη συνέχεια σε μια επεξηγηματική σύνθεση που συσχετίζει το συγκρουσιακό κύκλο με την υποκείμενη ‒και μεταβαλλόμενη‒ δομή των πολιτικών ευκαιριών, και καταλήγω με προκαταρκτικές γενικεύσεις γύρων από τη σχέση ανάμεσα σε συγκρουσιακή κινητοποίηση και εκδημοκρατισμό. Σε όλες τις διαδικασίες που σχολιάζονται, ο ρόλος των κινητοποιήσεων της νεολαίας υπήρξε σημαίνων. Το γεγονός ότι μεγάλο τμήμα τους υπήρξε ό,τι συνήθως αποκαλούμε «αυθόρμητες» παρέχει την ευκαιρία για να υπογραμμιστεί επίσης ο κομβικός ρόλος της στρατηγικής δράσης.
Ο Σεραφείμ Ι. Σεφεριάδης (PhD Columbia 1998 ‒http://seferiadescv.blogspot.gr) είναι (εκλεγμένος) Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου, Διευθυντής του Εργαστηρίου Συγκρουσιακής Πολιτικής (https://lcp.panteion.gr/) και Life Member στο Πανεπιστήμιο του Cambridge (CLH). Επί σειρά ετών γραμματέας της Ελληνικής Εταιρείας Πολιτικής Επιστήμης, υπήρξε Senior Member στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης (St Peter’s College), Fellow in Politics & History (Tutor in the Arts) στο Πανεπιστήμιο του Cambridge (CHU), Jean Monnet Fellow στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Φλωρεντίας, και Hannah Seeger Davis Fellow στο Πανεπιστήμιο Princeton. Το πιο πρόσφατο βιβλίο του είναι το Λαϊκισμός, Δημοκρατία, Αριστερά: η πρόκληση της μεθόδου (Αθήνα, Τόπος 2021) ‒ https://bit.ly/3DZd3t1
Γιώργος Τσιρίδης, "Η ισορροπία της καταστολής στη δικτατορική Ελλάδα: άτυπες διευρύνσεις και τυπικά ορόσημα της νεανικής κινητοποίησης."
Οι διαφορετικές εκφάνσεις της κοινωνίας πολιτών – παράνομες συνωμοτικές οργανώσεις, νόμιμες διεκδικητικές πρωτοβουλίες, άτυπες συλλογικότητες και το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα – εμφανίστηκαν και έδρασαν σε διαφορετική ιστορική συγκυρία, παρουσιάζοντας μια ποικιλομορφία στο διεκδικητικό τους ρεπερτόριο, ανταποκρινόμενες στο εκάστοτε κατασταλτικό πλαίσιο που έθετε το καθεστώς. Οι ίδιοι οι συνταγματάρχες χρησιμοποίησαν τον όρο «φιλελευθεροποίηση» από την πρώτη περίοδο της εξουσίας τους, πριν αυτός ακόμη καθιερωθεί στη διεθνή βιβλιογραφία ως παράγοντας εκδημοκρατισμού. Η προσπάθειά τους αυτή για μια ελεγχόμενη πολιτική φιλελευθεροποίηση κινητοποίησε τα αντανακλαστικά συλλογικών φορέων, ειδικά μεταξύ της νεολαίας, οι οποίοι ερμήνευσαν γρήγορα τη μερική απεμπλοκή του κράτους από τη δημόσια σφαίρα ως πολιτική ευκαιρία και προσάρμοσαν αναλόγως τις πρακτικές αντίστασής τους. Αυτή η ισορροπία μεταξύ της κρατικής καταστολής και της νεανικής κινητοποίησης οδήγησε τελικά στην φοιτητική εξέγερση του Πολυτεχνείου, ένα από τα πλέον σημαντικά πολιτικά γεγονότα της ελληνικής μεταβατικής εμπειρίας.
Ο Γιώργος Τσιρίδης είναι απόφοιτος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ. Συνέχισε τις σπουδές του σε μεταπτυχιακό επίπεδο στην Ουτρέχτη της Ολλανδίας στο πεδίο της Συγκριτικής Ιστορίας και το 2017 υποστήριξε τη διδακτορική του διατριβή στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του ΕΚΠΑ. Από τον Μάιο του 2020 εκπονεί μεταδιδακτορική έρευνα στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του ΠΚ με θέμα «Η φιλελευθεροποίηση στη δικτατορία των συνταγματαρχών: πολιτική ευκαιρία και θεσμικό αποτύπωμα της συλλογικής δράσης».
Ευθύμιος Παπαβλασόπουλος, Θωμάς Λαζαρίδης & Μάνια (Μαρία) Σωτηροπούλου, "«Ορκίζομαι στην γνώμην των τυράννων να μην ελθώ ποτέ» (ορκίζομαι να μην υποταχθώ στους τυράννους). Η δράση των νεολαιίστικών αντιδικτατορικών οργανώσεων στο εξωτερικό και το εσωτερικό: οι περιπτώσεις της Ένωσης των εν Παρισίοις Ελλήνων Σπουδαστών (ΕΠΕΣ) και της Πανελλήνιας Αντιδικτατορικής Οργάνωσης Σπουδαστών (ΠΑΟΣ) «Ρήγας Φεραίος»"
Η στάση της ελληνικής κοινωνίας απέναντι στο δικτατορικό καθεστώς αποτελεί έναν από του αχαρτογράφητους μύθους της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας. Κεντρική θέση στο μεταπολιτευτικό αντιστασιακό αφήγημα έχει καταλάβει η νεολαία, η δράση της οποίας, ιδιαίτερα στην εξέγερση του Πολυτεχνείου συμπυκνώνει συμβολικά το μύθο της αντίστασης που σηματοδότησε την πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας. Η περιορισμένη βιβλιογραφία και τα διάσπαρτα εμπειρικά τεκμήρια καταγράφουν δυο εστίες αντίστασης: μια στο εξωτερικό (μαζική και δυναμική) και μια στο εσωτερικό (περιορισμένη και σποραδική), ενώ παράλληλα αναδεικνύουν το ρόλο που διαδραμάτισαν στην ενδυνάμωση του αντιστασιακού κινήματος και στην απονομιμοποίηση του καθεστώτος διεθνείς προσωπικότητες και συλλογικότητες. Η παρούσα εισήγηση θα επιχειρήσει να φωτίσει όψεις της νεολαιίστικης αντίστασης εστιάζοντας στην πρώτη κρίσιμη περίοδο (1967-1970) που το καθεστώς επιχειρεί να σταθεροποιηθεί και νομιμοποιηθεί. Στόχος μας είναι χαρτογραφήσουμε τους δίαυλους επικοινωνίας και τις μορφές συντονισμού της αντιστασιακής δράσης των νεολαιίστικων οργανώσεων που έδρασαν στο εξωτερικό και στο εσωτερικό, καθώς και τις πρωτοβουλίες που ανέλαβαν για τη διεθνοποίηση του «ελληνικού ζητήματος». Με βάση τα πορίσματα της έρευνας θα αποτιμήσουμε την αποτελεσματικότητα, τα όρια και τις αντιφάσεις του εγχειρήματος. Επιπροσθέτως μέσα από την ανάλυση των πηγών θα επιχειρήσουμε να ανασυνθέσουμε κριτικά το θεωρητικό, ιδεολογικό πολιτισμικό και πολιτικό πλαίσιο της αντιδικτατορικής δράσης και να σχολιάσουμε συνέχειες και τομές με το αντίστοιχο πλαίσιο που καθόρισε τα αιτήματα και τα ρεπερτόρια δράσης του νεολαιίστικου κινήματος της προδικτατορικής περιόδου. Ως μελέτες περίπτωσης επιλέχθηκαν η Ένωση των εν Παρισιοις Ελλήνων Σπουδαστών (ΕΠΕΣ) και η Πανελλήνια Αντιδικτατορική Οργάνωση Σπουδαστών (ΠΑΟΣ) Ρήγας Φεραίος. Και οι δυο οργανώσεις ανέπτυξαν πρώιμη και αξιοσημείωτη αντιδικτατορική δραστηριότητα και διαμόρφωσαν δίκτυα επικοινωνίας. Η έρευνά μας στηρίχθηκε κυρίως στην θεματική ανάλυση των εντύπων που εξέδιδαν καθώς και σε συνεντεύξεις με ηγετικά τους στελέχη. Τα πορίσματα της έρευνας φιλοδοξούν να εισφέρουν στην κατανόηση των διαδικασιών μετάβασης από το αυταρχικό καθεστώς στις πολιτικοθεσμικές διευθετήσεις που έθεσαν τις βάσεις της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας.
Ο Ευθύμης Παπαβλασόπουλος σπούδασε Νομικά και Πολιτικές Επιστήμες στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Είναι επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης. Δίδαξε σε προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα, στα Τμήματα Νομικής του ΑΠΘ, Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του ΕΚΠΑ Κοινωνικής και Εκπαιδευτικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου (ΠΜΣ) Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα και οι δημοσιεύσεις του εστιάζουν στη θεωρία των πολιτικών κομμάτων και κομματικών συστημάτων και στους θεσμούς του ελληνικού πολιτικού συστήματος.
Ο Θωμάς Λαζαρίδης (polp498@pol.soc.uoc.gr) είναι υποψήφιος διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Η διδακτορική του διατριβή εξετάζει τις σχέσεις μεταξύ Δεξιάς και Ακροδεξιάς στο ελληνικό πολιτικό σύστημα της Μεταπολίτευσης. Είναι κάτοχος του μεταπτυχιακού τίτλου Πολιτική Κοινωνιολογία και Συγκριτική Πολιτική από το Πάντειο Πανεπιστήμιο και κατέχει πτυχίο Πολιτικής Επιστήμης από το Πανεπιστήμιο Κρήτης. Στα ενδιαφέροντά του συγκαταλέγονται ζητήματα σχετικά με τα Ακροδεξιά κόμματα και τις πολιτικές τους και το ελληνικό πολιτικό και κομματικό σύστημα.
Η Μάνια Σωτηροπούλου είναι Υπ. Δρ. Πολιτικής Επιστήμης, Πανεπιστήμιο Κρήτης. Είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού Τίτλου Ειδίκευσης Πολιτικής Επιστήμης και Κοινωνιολογίας, ΕΚΠΑ και του Master in Research of Political Science, Universitat Pompeu Fabra-Βαρκελώνη. Αποφοίτησε από το τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, ΕΚΠΑ. Έχει συμμετάσχει σε ερευνητικά προγράμματα προφορικής ιστορίας, καταγραφής και μελέτης του πολιτικού προσωπικού στην αυτοδιοίκηση στις εκλογές του 2019, καθώς μελέτης του πολιτικού λόγου των κομμάτων για την κατανάλωση κατά την περίοδο 2010-2017.
9η Συνεδρία
Κρήτη 12.45
Μαδρίτη 11.45
Λισαβόνα 10.45
Αντιδικτατορικό κίνημα σε χώρες του εξωτερικού και η Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση
Προεδρεύουσα: Ασπασία Χατζηδάκη
H Ασπασία Χατζηδάκη είναι Καθηγήτρια στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης με γνωστικό αντικείμενο «Κοινωνιογλωσσικές διαστάσεις της διγλωσσίας και διδασκαλία της Ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας». Ασχολείται ερευνητικά με κοινωνιογλωσσολογικές και εκπαιδευτικές όψεις της διγλωσσίας, καθώς και με την κατάκτηση και διδασκαλία της Ελληνικής ως Γ2 τόσο στην Ελλάδα όσο και στην ελληνική Διασπορά. Οι δημοσιεύσεις της αφορούν κυρίως τη διατήρηση των μειονοτικών γλωσσών και ενδυναμωτικές προσεγγίσεις στη διδασκαλία των δίγλωσσων μαθητών.
Νικόλαος Παπαδογιάννης, "Αντιδικτατορικές δραστηριότητες, Έλληνες μετανάστες διαφορετικών ηλικιακών ομάδων στη Δυτική Γερμανία και πολιτικοποίηση της μουσικής"
Η συγκεκριμένη εισήγηση εξετάζει τις συναισθηματικές εμπειρίες των Ελλήνων μεταναστών στη Δυτική Γερμανία την περίοδο 1967-1974, νεότερων και μεγαλύτερων σε ηλικία, που συνδέονταν με τη μουσική που συνέθεσε ο Μίκης Θεοδωράκης. Στηριζόμενη στο εννοιολογικό πλαίσιο που εισήγαγε η Barbara Rosenwein, η εισήγηση υποστηρίζει ότι η μουσική του Θεοδωράκη συνέβαλε στη συγκρότηση μιας συναισθηματικής κοινότητας, η οποία ήταν εθνική και υπερεθνική. Από τη μια, η μουσική του Θεοδωράκη συνέτεινε στην υπέρβαση του φόβου που αισθάνονταν αριστεροί και κεντρώοι Έλληνες μετανάστες, καθώς και στην ενστάλαξη της αποφασιστικότητας σε αυτούς να αγωνιστούν για τον κοινωνικό και πολιτικό μετασχηματισμό της Ελλάδας. Από την άλλη, από το τέλος της δεκαετίας του ’60 οι συγκεκριμένοι μετανάστες τραγουδούσαν ομαδικά τα τραγούδια αυτά με Γερμανούς ομοϊδεάτες τους. Κατά συνέπεια, συγκροτήθηκε μια συναισθηματική κοινότητα σε αντι-δικτατορικές δραστηριότητες η οποία δεν ήταν εθνικά ομοιογενής.
Ο Νικόλαος Παπαδογιάννης ολοκλήρωσε τις διδακτορικές του σπουδές στην Ιστορία στο Πανεπιστήμιο του Cambridge το 2010. Στη συνέχεια εργάστηκε στα πανεπιστήμια Χούμπολντ του Βερολίνου, του St Andrews και της Bangor. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα καλύπτουν τα πεδία της ιστορίας της σεξουαλικότητας, του φύλου, της νεολαίας, του τουρισμού, της μετανάστευσης και των κινημάτων διαμαρτυρίας. Η μονογραφία του με τίτλο Militant around the Clock? Left-wing Youth Politics, Leisure and Sexuality in post-dictatorship Greece, 1974-1981 δημοσιεύτηκε το 2015 από τον εκδοτικό οίκο Berghahn Books. Αυτή την περίοδο είναι υπεύθυνος ερευνητικού προγράμματος με θέμα τις επαφές ανάμεσα σε ακτιβιστές που καταπιάνονταν με το ζήτημα του AIDS και ήταν ενεργοί σε διαφορετικές χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από το Arts and Humanities Research Council του Ηνωμένου Βασιλείου.
Αντώνης Σαραντίδης, "Στο μεταίχμιο δύο κόσμων: Οι Έλληνες φοιτητές και ο αντιδικτατορικός αγώνας στη Δυτική Ευρώπη (1967-1974)"
Κατά την περίοδο 1967-1974, η δραστηριοποίηση σημαντικού τμήματος της νεολαίας στην Ελλάδα, και δη της φοιτητικής, επικεντρώθηκε στην αντίσταση ενάντια στο δικτατορικό καθεστώς. Η συμβολή της, παρά την έλλειψη ελευθεριών και την βιαιότητα των αρχών ασφαλείας, είχε καθοριστική σημασία στην ανάπτυξη του αντιδικτατορικού αγώνα. Πώς όμως το γεγονός της κατάλυσης του δημοκρατικού πολιτεύματος στην Ελλάδα επηρέασε και έθεσε νέους όρους στις διεκδικήσεις των Ελλήνων φοιτητών και φοιτητριών που τη συγκεκριμένη περίοδο σπούδαζαν έξω από τα σύνορα της χώρας; Το εν λόγω ερώτημα αποκτά ιδιαίτερη σημασία αν λάβουμε υπόψη πως η «μακρά δεκαετία του 1960», κυρίως στη Δυτική Ευρώπη, χαρακτηρίστηκε από την ανάδυση νέων κοινωνικών κινημάτων, τα οποία συνδέθηκαν κατά κύριο λόγο με τη νεολαία και τον φοιτητικό κόσμο. Στην ανακοίνωση θα σκιαγραφηθούν τα χαρακτηριστικά του ελληνικού φοιτητικού κινήματος και του αντιδικτατορικού αγώνα όπως διαμορφώθηκε στη Δυτική Ευρώπη, επικεντρώνοντας στα παραδείγματα της Αγγλίας, της Γαλλίας, της Δυτικής Γερμανίας και της Ιταλίας.
Ο Αντώνης Σαραντίδης αποφοίτησε το 2014 από το τμήμα Ιστορίας/Αρχαιολογίας του Ε.Κ.Π.Α. Το 2017 ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στην Νεότερη Ελληνική Ιστορία (Ε.Κ.Π.Α.) εκπονώντας την διπλωματική εργασία: «Η Ένωσις των εν Παρισίοις Ελλήνων Σπουδαστών: Ο ελληνικός φοιτητικός σύλλογος του Παρισιού στη δικτατορία και το περιοδικό Πορεία (1967-1972)». Από το 2019 είναι υποψήφιος διδάκτωρ στη Νεότερη Ελληνική Ιστορία (Ε.Κ.Π.Α.). Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στην ελληνική φοιτητική μετανάστευση και στον αντιδικτατορικό αγώνα στη Δυτική Ευρώπη την περίοδο της δικτατορίας (1967-1974).
Κώστας Κανελλόπουλος, "Η διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης στην Ελλάδα και ο ακτιβισμός της νεολαίας κατά τη διάρκεια και μετά τη στρατιωτική δικτατορία 1967-1974"
Τον Ιούνιο του 1961 η ελληνική κυβέρνηση και η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) υπέγραψαν Συμφωνία Σύνδεσης. Αυτή ήταν η πρώτη Συμφωνία Σύνδεσης που συνήψε η ΕΟΚ. Η Συμφωνία αυτή, η οποία αποτελεί ουσιαστικά το πρώτο βήμα στην πορεία της Ελλάδας προς την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, “πάγωσε” με την επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας στην Ελλάδα (Απρίλιος 1967) και τέθηκε πάλι σε ισχύ αμέσως μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας (Ιούλιος 1974). Αν και η Ελλάδα εντάχθηκε τελικά στην ΕΟΚ το 1981, οι επιπτώσεις της δικτατορίας στην ενσωμάτωση της χώρας στην ευρωπαϊκή οικονομία ήταν καταστροφικές. Στην παρούσα εργασία εξετάζεται πώς προσέλαβαν και πώς αντιμετώπιζαν την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση οι ακτιβιστές και το φοιτητικό κίνημα κατά τη διάρκεια της δικτατορίας και μέχρι τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης.
Ο Κώστας Κανελλόπουλος είναι επικεφαλής (ΕΥ) της ερευνητικής ομάδας του προγράμματος «EUROPOLITY – Η πολιτικοποίηση της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης στην Ελληνική δημόσια συζήτηση, 1974-2019» (ΕΛΙΔΕΚ/Πανεπιστήμιο Κρήτης). Έχει διδάξει στα Πανεπιστήμια Κρήτης, Αθηνών και Πελοποννήσου, στο ΔΠΘ και στο ΕΑΠ. Έχει εργαστεί σε διμερή και ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα (H2020) σχετικών με την ανάλυση της συλλογικής δράσης και της απόδοσης ευθύνης στην κρίση της Ευρωζώνης, την ανάλυση πολιτικού λόγου, τις εργασιακές σχέσεις και τον συνδικαλισμό, την κοινωνία πολιτών και την ανάδυση της σύγχρονης διεθνικής αλληλεγγύης. Το έργο του έχει δημοσιευθεί σε επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Μεσημεριανό Γεύμα
Στρογγυλό Τραπέζι
Κρήτη 14.15
Μαδρίτη 13.15
Λισαβόνα 12.15
Youth resisting dictatorship: a comparative view
Προεδρεύουσες: Μαρία Κούση & Guya Accornero
Η Μαρία Κούση είναι Kαθηγήτρια στο Tμήμα Κοινωνιολογίας και Διευθύντρια του ΚΕΜΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Με επίκεντρο την κοινωνική αλλαγή, το περιβάλλον, κοινωνικά κινήματα και τις κοινωνικές επιπτώσεις κρίσεων στον 21ο αιώνα, τo συγγραφικό της έργο συμπεριλαμβάνει 15 τόμους, ειδικά τεύχη ή βιβλία (π.χ. Οικονομικές και Πολιτικές Συγκρούσεις σε Συγκριτική Προοπτική, με τον Charles Tilly, Επίκεντρο 2008) και πάνω από 70 επιστημονικά άρθρα ή κεφάλαια. Πρόσφατες δημοσιεύσεις της συμπεριλαμβάνουν το συλλογικό τόμο Transnational solidarity in times of crises: Citizen organisations and collective learning in Europe, των εκδόσεων Palgrave (επιμ. C. Lahusen, U. Zschache and M. Kousis, 2021). Από το 2010, το έργο της εστιάζεται στις κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις δύσκολων καιρών, όπως στο EURYKA – Ανακαλύπτοντας εκ νέου τη Δημοκρατία στην Ευρώπη: Η Eνασχόληση των Nέων με την Πολιτική σε Καιρούς Αυξανόμενων Ανισοτήτων (EC, Horizon 2020).
Guya Accornero is an Assistant Professor in Political Science at the Lisbon University Institute (ISCTE-IUL) and Integrated Researcher at the Centre for Research and Studies in Sociology (CIES-IUL), where she co-coordinates the Research Group on ‘Politics and Citizenship’ and is an elected member of the Scientific Commission. She is the Principal Investigator of the FCT funded Project ‘HOPES: HOusing PErspectives and Struggles’, and co-chair of the Council of European Studies Research Network Social Movements. She has published articles in journals including Current Sociology, Mobilization, Social Movement Studies, Journal of Contemporary Religion, West European Politics, Estudos Ibero-Americanos, Democratization, Cultures et Conflits, Análise Social, Storia e Problemi Contemporanei, Historein. Her monography ‘The Revolution before the Revolution’ and the book she co-edited with Olivier Fillieule ‘Social Movement Studies in Europe’ were both published in 2016 by Berghahn. She has been teaching courses on social movements, democracy, citizenship, political culture and digital era. Her main research and teaching interests are: political and social mobilization processes, protest and activism’s long term outcomes (both on politics and society, and on activists’ biographies), radicalization and political violence, public order and policing protest, urban movements for the right to housing and to the city, gentrification and urban change.
Στρογγυλό Τραπέζι
Priska Daphi is Professor of Conflict Sociology at Bielefeld University, Germany, and co-founder of the Institute for Protest and Social Movements Studies in Berlin. Her research focusses on social movements and civil society in Europe with a particular interest in collective memory, identity, coalition building, transnational activism and space. She is co-editor of Social Movements, Cultural Memory and Digital Media: Mobilising Mediated Remembrance (Palgrave, 2020 – with Samuel Merrill & Emily Keightley) and author of Becoming a Movement. Identity, Narrative and Memory in the European Global Justice Movement (Rowman & Littlefield International, 2017). She is coordinating editor of Social Movement Studies.
Ο Κωστής Καρπόζηλος είναι ιστορικός, διευθυντής των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ). Σπούδασε νεοελληνική λογοτεχνία στο Τμήμα Φιλολογίας του ΑΠΘ, έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην ιστορία στο Πανεπιστήμιο του Σέφιλντ και έλαβε το διδακτορικό του από το Πανεπιστήμιο Κρήτης το 2010. Έχει γράψει το σενάριο του ντοκιμαντέρ Ταξισυνειδησία: η άγνωστη ιστορία του ελληνοαμερικανικού ριζοσπαστισμού (2013) και το βιβλίο Αρχείο Σταύρου Καλλέργη: Ψηφίδες από τον σχεδιασμό της σοσιαλιστικής πολιτείας (Μουσείο Μπενάκη, 2013). Διδάσκει νεότερη ιστορία στο College Year in Athens, έχει διδάξει στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, στο Sciences Po και στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, ενώ έχει εργαστεί ως μεταδιδακτορικός ερευνητής στα πανεπιστήμια του Πρίνστον και της Οξφόρδης. Την περίοδο αυτή δουλεύει το επόμενο βιβλίο του, με θέμα την ελληνική Αριστερά στον 20ό αιώνα.
Dr. Óscar J. Martín García is currently a senior post-doctoral researcher at INGENIO (CSIC-Universitat Politècnica de València). His professional career as a social and diplomatic historian began in 2003. Since then, his investigation has focused on three different lines of inquiry on Cold War Spain: social movement studies, international history and public diplomacy.
José Álvaro Machado Pacheco Pereira, GCL is a Portuguese political commentator, historian and politician. He is a member of the center-right Social Democratic Party.
Katrin Uba is Associate Professor in Political Science at Uppsala University, Sweden. Her research focuses mainly on political consequences of collective action, labour movement and political activism of young people. Her recent publications can be found in journals like American Behavioural Scientist, Social Movements Studies, Political Studies, Politics, and Sustainability.