Παρασκευή, 19 Νοεμβρίου 2021
Χαιρετισμοί
Κρήτη 10.00
Μαδρίτη 09.00
Λισαβόνα 08.00
Δημήτρης Μυλωνάκης, Αντιπρύτανης Προγραμματισμού, Διοικητικών Υποθέσεων και Φοιτητικής Μέριμνας, Καθηγητής, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Ana Mónica Fonseca, Center for International Studies, ISCTE-Instituto Universitário de Lisboa
Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, Ομότιμος Καθηγητής Κοινωνιολογίας, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Αλέξης Καλοκαιρινός, Πρόεδρος της Εταιρίας Κρητικών Ιστορικών Μελετών (ΕΚΙΜ) / Ιστορικού Μουσείου Κρήτης, Καθηγητής Γενικής Γλωσσολογίας, Τμήμα Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Νίκος Παπαδάκης, Καθηγητής και Διευθυντής του Κέντρου Πολιτικής Έρευνας και Τεκμηρίωσης (ΚΕΠΕΤ), Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Αν. Διευθυντής του ΚΕΜΕ-ΠΚ
Μαρία Κούση, Καθηγήτρια Κοινωνιολογίας και Διευθύντρια του Κέντρου Ερευνών και Μελετών για τις Ανθρωπιστικές, τις Κοινωνικές και τις Επιστήμες Αγωγής του Πανεπιστήμιου Κρήτης (ΚΕΜΕ-ΠΚ)
Κεντρική Ομιλία
Κρήτη 11.00
Μαδρίτη 10.00
Λισαβόνα 09.00
Kωστής Κορνέτης - «Ανάμεσα στον Μαρά και τον Σαντ»: Επανεξετάζοντας τη φοιτητική διαμαρτυρία στο πλαίσιο των δικτατοριών του Ευρωπαϊκού Νότου
Αυτή η ομιλία στοχεύει στη ανάλυση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των ελληνικών, ισπανικών και πορτογαλικών φοιτητικών κινητοποιήσεων ενάντια στις τρεις δικτατορίες κατά τη διάρκεια της “μακράς δεκαετίας του 60″. Τονίζει τις ομοιότητες και τις διαφορές τους, καθώς και τη σχέση τους με τα ταυτόχρονα κύματα διαμαρτυρίας που λάμβαναν χώρα στη Δυτική Ευρώπη και τις ΗΠΑ γύρω στο 1968. Η ομιλία καταδεικνύει ότι σε αυτές τις τρεις περιπτώσεις παρόμοια καθεστωτικά μέτρα προκάλεσαν συγκρίσιμες αντιδράσεις από τα κινήματα “από τα κάτω”. Ταυτόχρονα, στοχεύει να αναδείξει πώς τα ερεθίσματα που προήλθαν από το διεθνές 1968, με προεξέχουσα την διεθνική διάχυση «επαναστατικών» πολιτιστικών εκδηλώσεων, διαμόρφωσαν μια κουλτούρα διαμαρτυρίας με κοινά χαρακτηριστικά στην Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία. Τέλος η ομιλία θα σταθεί και στις διαφορές που έγκεινται κυρίως στην απουσία στην περίπτωση της Ιβιρικής, ενός γεγονότος του βεληνεκούς του Πολυτεχνείου, που θα επηρέαζε σε μεγάλο βαθμό την κουλτούρα διαμαρτυρίας αλλά και τη μνημονοποίηση των γεγονότων στα μεταδικτατορικά χρόνια.
O Kωστής Κορνέτης διδάσκει σύγχρονη ιστορία στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης (UAM). Προηγουμένως έχει διδάξει στο Brown, στο New York University, και το University of Sheffield, ενώ ήταν CONEX-Marie Curie Experienced Fellow στο Carlos III, Madrid, και Santander Fellow in Iberian Studies στο St Antony’s College της Οξφόρδης. Έχει δημοσιεύσει το Children of the Dictatorship. Student Resistance, Cultural Politics and the ‘long 1960s’ in Greece (Berghahn Books, 2013) και έχει συνεπιμεληθεί τους τόμους Μεταπολίτευση. Η Ελλάδα στο μεταίχμιο μεταξύ δυο αιώνων (Θεμέλιο, 2015), Consumption and Gender in Southern Europe since the “Long 1960s” (Bloomsbury, 2016), και Rethinking Democratisation in Spain, Greece and Portugal (Palgrave Macmillan, 2019).
1η Συνεδρία
Κρήτη 12.00
Μαδρίτη 11.00
Λισαβόνα 10.00
Κινηματογράφος, Ντοκιμαντέρ και Αντιδικτατορική αντίσταση
Προεδρεύουσα: Αναστασία Νάτσινα
Η Αναστασία Νάτσινα είναι Επίκουρη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και Διευθύντρια του Ερευνητικού Εργαστηρίου Λογοτεχνικών Ειδών και Ιστορίας της Λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Τα ερευνητικά ενδιαφέροντα και οι δημοσιεύσεις της αφορούν κυρίως την ελληνική πεζογραφία από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα. Τελευταία ενδιαφέρεται για τη χρήση ψηφιακών μεθόδων στη μελέτη της ιστορίας της λογοτεχνίας όπως και για την οικοκριτική.
Ελίζα Άννα Δελβερούδη, "Από την Αθήνα στο Παρίσι: Έλληνες κινηματογραφιστές στην αντίσταση κατά της δικτατορίας"
Στη σύντομη αυτή ανακοίνωση θα παρουσιάσω επιγραμματικά ένα σχήμα στο οποίο έχω καταλήξει, μέσα από μια ευρύτερη έρευνα, για τον ρόλο των κινηματογραφιστών κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, σε δύο πόλεις, την Αθήνα και το Παρίσι. Θα αναφερθώ σε καλλιτέχνες, σε ταινίες και σε τρόπους αντίστασης· στο κλίμα που είχε διαμορφωθεί πριν τη δικτατορία, και που ενεθάρρυνε νέες φωνές· στην ανάσχεση αυτού του κλίματος με την επιβολή αυστηρής λογοκρισίας και με τη φυσική εξουθένωση των κινηματογραφικών συντελεστών, με συλλήψεις, φυλακίσεις, εξορίες, δίκες και βασανιστήρια. Στη διαφυγή κάποιων από αυτούς στο εξωτερικό, ειδικότερα στο Παρίσι, και στη συμμετοχή τους στον αντιστασιακό αγώνα, που είχε στόχο την ευαισθητοποίηση του ευρωπαϊκού κοινού, σε όσα υφίσταντο οι εντός των συνόρων αντιστασιακοί, και στην παρεμπόδιση της ειδυλλιακής εικόνας που επιθυμούσαν να δημιουργήσουν οι δικτάτορες για τη διακυβέρνησή τους.
Η Καθηγήτρια Ελίζα Άννα Δελβερούδη είναι ιστορικός του θεάτρου και του κινηματογράφου. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα και οι δημοσιεύσεις της, αυτοτελείς και σε επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, αφορούν ζητήματα ιστορίας του νεοελληνικού θεάτρου και του κινηματογράφου. Εργάσθηκε ως ερευνήτρια στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Τα δημοσιεύματά της είναι αναρτημένα στις ιστοσελίδες anemi.lib.uoc.gr, ResearchGate και academia.edu.
Παναγιώτα Μήνη, "Καταγραφή και αναπαράσταση της εξέγερσης του Πολυτεχνείου: τα ντοκιμαντέρ του Albert Coerant και του Δημήτρη Μακρή"
Από τις 14 έως τις 17 Νοεμβρίου 1973, ο Albert Coerant – ο ανταποκριτής της βελγικής και ολλανδικής τηλεόρασης στην Αθήνα εκείνη την εποχή – και το συνεργείο του κινηματογράφησαν την εξέγερση των φοιτητών του Πολυτεχνείου εναντίον της χούντας. Το ντοκιμαντέρ που δημιούργησε ο Coerant από αυτό το υλικό αποτελεί ένα από τα σπάνια οπτικά τεκμήρια των γεγονότων του Νοεμβρίου του 1973. Λίγο μετά τον Coerant, ο Δημήτρης Μακρής, ένας νεαρός έλληνας κινηματογραφιστής που σπούδαζε τότε στην Ιταλία, ανασύστησε τα γεγονότα του Πολυτεχνείου στο δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ Εδώ Πολυτεχνείο. Ιταλοί φοιτητές και καλλιτέχνες συνέβαλαν στη δημιουργία της ταινίας του Μακρή, ο ιταλός αντιφασίστας πολιτικός Umberto Terracini ήταν ο αφηγητής στην ιταλική εκδοχή της και ο Αλέκος Παναγούλης- συμβολική μορφή του αγώνα ενάντια στην χούντα – ήταν ο αφηγητής στην ελληνική εκδοχή. Η παρουσίαση θα εξετάσει τις δύο αυτές ταινίες για το Πολυτεχνείο, εστιάζοντας στην συμβολή τους στην καταγραφή και ερμηνεία της φοιτητικής εξέγερσης του 1973.
Η Παναγιώτα Μήνη είναι κάτοχος δυο μεταπτυχιακών διπλωμάτων στις κινηματογραφικές σπουδές (Πανεπιστήμιο Κρήτης∙ University of Wisconsin-Madison) και διδακτορικού στον κινηματογράφο από το University of Wisconsin-Madison (διατριβή: “Pudovkin’s Cinema of the 1920s”). Τα ερευνητικά ενδιαφέροντα και οι δημοσιεύσεις της αφορούν τον ελληνικό, τον σοβιετικό και ανατολικοευρωπαϊκό κινηματογράφο, τα σενάρια του Νίκου Καζαντζάκη, τη σχέση κινηματογράφου-ιδεολογίας, τις διασκευές και ζητήματα κινηματογραφικής αφήγησης και στιλ. Η μονογραφία της για τον Τάκη Κανελλόπουλο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΜΙΕΤ και έχει συν-επιμεληθεί δύο συλλογικούς τόμους.
Νάντια Φραγκούλη, "Λογοτεχνία, κινηματογράφος και νεανική κουλτούρα στις δεκαετίες του 1960 και του 1970: παραδείγματα διαλόγου των νεοελλήνων πεζογράφων με τον κινηματογράφο και η συμβολή τους στην ανάπτυξη ενός λογοτεχνικού αντιεξουσιαστικού λόγου"
Από το 1960 και για μια εικοσαετία περίπου κερδίζουν έδαφος στην νεοελληνική πεζογραφική παραγωγή πεζογραφήματα, τα οποία εκφράζουν αμφισβήτηση απέναντι στους κρατικούς θεσμούς, αλλά και απέναντι στον μικροαστικό τρόπο ζωής, με κύριο φορέα την ίδια την ελληνική οικογένεια. Φαίνεται να αποτυπώνονται, επομένως, στη νεοελληνική πεζογραφία αιτήματα παρεμφερή με αυτά νεανικών κινημάτων, όπως εκείνα του εμβληματικού γαλλικού Μάη του 1968. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι πολύ συχνά σε αυτά τα κείμενα εντοπίζεται ένας ουσιώδης διάλογος με τον κινηματογράφο της εποχής, ο οποίος, μάλιστα, όπως θα φανεί από τα λογοτεχνικά παραδείγματα που θα σχολιαστούν, συμβάλλει καθοριστικά στην υπαινικτική απόδοση του αμφισβητητικού λόγου στα πεζογραφικά κείμενα. Το ερώτημα που θέτει η παρούσα ανακοίνωση, επομένως, είναι εκείνο της σύνδεσης της νεοελληνικής πεζογραφίας των δεκαετιών του 1960 και του 1970, με τον κινηματογράφο, όχι μόνο ως τρόπο έκφρασης, αλλά και ως κοιτίδα ιδεολογικών ζυμώσεων, η οποία συνδέθηκε κατά προνόμιο με τη νεανική κουλτούρα της περιόδου.
Το θέμα της διατριβής μου αφορά τον διάλογο της μεταπολεμικής και μεταπολιτευτικής νεοελληνικής λογοτεχνίας με τον κινηματογράφο. Τα ερευνητικά μου ενδιαφέροντα αφορούν κυρίως τη διακαλλιτεχνικότητα, την κινηματογραφότροπη λογοτεχνική γραφή, τη νεοελληνική πεζογραφία του 20ού αιώνα, τη σύγχρονη νεοελληνική πεζογραφία. Έλαβα μέρος σε ερευνητικά προγράμματα που εξετάζουν την πρόσληψη του κινηματογράφου από τους ελληνικούς λογοτεχνικούς κύκλους στη διάρκεια του 20ού αιώνα. Από τον Οκτώβριο του 2020 εργάζομαι ως εντεταλμένη διδάσκουσα Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας του ΕΚΠΑ.
Διάλειμμα
2η Συνεδρία
Κρήτη 13.15
Μαδρίτη 12.15
Λισαβόνα 11.15
Λογοτεχνία, αντιδικτατορική αντίσταση, ιστορική μυθοπλασία και διδασκαλία στη δικτατορία
Προεδρεύων: Νίκος Παπαδάκης
Καθηγητής και Διευθυντής του Κέντρου Πολιτικής Έρευνας & Τεκμηρίωσης (ΚΕΠΕΤ) στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης. Είναι Distinguished Visiting Professor στην Academy of Globalization & Education Policy (AGEP) του Zhengzhou University (ZZU) της Κίνας, Αν Διευθυντής του ΚΕΜΕ-ΠΚ και Μέλος του Επιστημονικού Εκπαιδευτικού Συμβουλίου του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης (ΕΚΔΔΑ). Επιπρόσθετα είναι Μέλος του Standing Group “Political Culture” του European Consortium of Political Research (ECPR). Έχει δημοσιεύσει 170 μελέτες, στα αγγλικά, γαλλικά, κινέζικα και ελληνικά και έχει συγγράψει 11 επιστημονικά βιβλία – μονογραφίες στα ελληνικά και αγγλικά και έχει επιμεληθεί άλλους 10 συλλογικούς τόμους.
Αναστασία Νάτσινα, "Το καταπιεσμένο πνεύμα της αντιχουντικής αντίστασης στα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης: Πρόσφατη έρευνα στα πεδία της λογοτεχνίας και της πολιτισμικής ιστορίας"
Η ανακοίνωση αυτή παρουσιάζει τη νεότερη έρευνα γύρω από τη λογοτεχνία και πολιτισμική ιστορία των πρώτων χρόνων της Μεταπολίτευσης (1974-1981), ως χώρων στους οποίους εκδηλώθηκε με ποικίλες μορφές το καταπιεσμένο αντιστασιακό πνεύμα εναντίον της χούντας που μόλις είχε καταρρεύσει. Το φιλελεύθερο πνεύμα που είχε ξεκινήσει από τη δεκαετία του 1960 και ανασχέθηκε με τη δικτατορία επιστρέφει με νέα ορμή και ανατρεπτικότητα ειδικότερα στα λογοτεχνικά έργα της νέας γενιάς αλλά και στη λογοτεχνία για παιδιά, όπως και στον κινηματογράφο. Αντλώντας από τον πρόσφατο τόμο που επιμελήθηκαν ο Γ. Δημητρακάκης και η Α. Νάτσινα, Μεταπολίτευση 1974-1981: Λογοτεχνία και πολιτισμική ιστορία (2021), η ανακοίνωση συνοψίζει για το αγγλόφωνο κοινό τα κυριότερα ευρήματα που σχετίζονται με το θέμα του συνεδρίου.
Η Αναστασία Νάτσινα είναι Επίκουρη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και Διευθύντρια του Ερευνητικού Εργαστηρίου Λογοτεχνικών Ειδών και Ιστορίας της Λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Τα ερευνητικά ενδιαφέροντα και οι δημοσιεύσεις της αφορούν κυρίως την ελληνική πεζογραφία από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα. Τελευταία ενδιαφέρεται για τη χρήση ψηφιακών μεθόδων στη μελέτη της ιστορίας της λογοτεχνίας όπως και για την οικοκριτική.
Αλεξάνδρα Ζερβού & Βασιλική Βασιλούδη, "Η δικτατορία στην Ελλάδα και η ιστορική μυθοπλασία για παιδιά στο σταυροδρόμι της πολιτικής αγωγής και της ιστορικής μνήμης"
H ιστορική κουλτούρα είναι προϊόν της αλληλεπίδρασης μεταξύ ιστοριογραφίας, σχολικής ιστορίας και δημόσιας ιστορίας (Carretero, 2017). Μέρος της είναι οι σύγχρονές μας ιστορικές μυθοπλασίες που απευθύνονται σε νεαρούς αναγνώστες: πραγματεύονται ευαίσθητα θέματα που παλαιότερα ίσως «αποτελούσαν ταμπού για την ιστορία» (Le Goff 1990). Μελετώντας ένα corpus παιδικών και νεανικών βιβλίων που έχουν εκδοθεί από τη Μεταπολίτευση μέχρι τις μέρες μας, επιχειρείται η διερεύνηση των αφηγηματικών τεχνικών, μέσω των οποίων πραγματοποιείται η λογοτεχνική διαχείριση της εφτάχρονης δικτατορίας στην Ελλάδα. (π.χ. αλληγορία, χιούμορ, αναμνηστική γραφή). Τίθεται το ερώτημα μέχρι ποιο σημείο παρεμβαίνει η λεγόμενη παιδαγωγική λογοκρισία στην παρουσίαση της σύγχρονης ιστορίας και συνακόλουθα η πολιτική στάση που υπαγορεύεται από αυτήν. Η τελευταία θεωρείται ως μέρος της ευρύτερης πολιτικής αγωγής που υποβάλλεται, έμμεσα, στους νεαρούς αναγνώστες.
Αλεξάνδρα Ζερβού, Καθηγήτρια «Κλασικής Φιλολογίας και Παιδικής Λογοτεχνίας» στο ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου Κρήτης. Εργάστηκε για την ίδρυση του πρώτου Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος για Παιδικό Βιβλίο στην Ελλάδα, στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου, του οποίου υπήρξε επί δεκαετία συντονίστρια. Συνεργάστηκε, επίσης, με τον καθηγητή J. Perrot ως συνιδρύτρια του διεθνούς ερευνητικού Κέντρου Charles Perrault. Έχει δημοσιεύσει μεγάλο αριθμό μελετών σε γαλλικά, αγγλόφωνα, γερμανικά και ελληνικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους. Ενδιαφέρεται για την πρόσληψη του ιστορικού παρελθόντος και των κλασικών μέσω των παιδικών και εφηβικών βιβλίων, καθώς και την παιδαγωγική και λογοτεχνική διαχείριση κρίσιμων σημερινών θεμάτων.
H Βασιλική Βασιλούδη είναι εκλεγμένη επίκουρη καθηγήτρια στο ΠΤΔΕ του Πανεπιστημίου Κρήτης. Έχει μεταπτυχιακό (Πανεπιστήμιο του Reading, Βρετανία) και διδακτορικό στην Παιδική Λογοτεχνία (Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης) Διετέλεσε υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση, του Κρατικού Ιδρύματος Υποτροφιών, της Διεθνούς Βιβλιοθήκης για τη Νεότητα (Μόναχο) και του Ιδρύματος Τσακόπουλος (Σακραμέντο). Τα επιστημονικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στη λογοτεχνία για παιδιά και νέους και στην ιστορία της παιδικής ηλικίας και της νεότητας. Έχει εκδώσει τη μονογραφία Εφημερίς των Παίδων (1868-1893). Προτεσταντικά Πρότυπα για την Παιδική Ηλικία. Αθήνα: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, 2013 και σειρά άρθρων σε ελληνικά και διεθνή περιοδικά.
Κατερίνα Δαλακούρα, "Η διδασκαλία της ιστορίας στο σχολείο την περίοδο της δικτατορίας των συνταγματαρχών"
Η διαμόρφωση της κοινωνικής και εθνικής συνείδησης των ελλήνων πολιτών, σύμφωνα με τα «ιδεώδη»/ιδεολογία της Επταετίας, υπήρξε το κύριο μέλημα της εκπαιδευτικής πολιτικής της δικτατορίας των συνταγματαρχών. Έτσι η μεταρρύθμιση του 1964 (στο βαθμό που είχε θεσμοθετηθεί) καταργείται (Α.Ν. 129/1967) άμεσα, με την πραξικοπηματική κατάληψη της εξουσίας, και η εκπαίδευση οργανώνεται ταχύτατα πάνω σε νέους ιδεολογικούς άξονες και προγενέστερα του 1964 διαρθρωτικά και διοικητικά σχήματα (ΦΕΚ 163/1967, ΦΕΚ239/1968, ΦΕΚ 218/1969, ΦΕΚ 225/1969). Η προαναφερόμενη μέριμνα, εγγράφεται στους σκοπούς της εκπαίδευσης, όπως διατυπώνονται στα αντίστοιχα εκπαιδευτικά νομοθετήματα και στα περιεχόμενα των Αναλυτικών και Ωρολογίων Προγραμμάτων, και αναδεικνύεται από την πυκνότητα των εγκυκλίων και «διδακτικών οδηγιών», που διασφαλίζουν την «πιστή» εφαρμογή της εκπαιδευτικής πολιτικής και τον έλεγχο της εκπαιδευτικής/διδακτικής πράξης. Χαρακτηριστικό στοιχείο των περιεχομένων των ΑΠ του 1969, που αποτελούν και τα ΑΠ της δικτατορίας (καθώς τα ΑΠ του 1973 δεν πρόλαβαν να επικυρωθούν και υλοποιηθούν) είναι η έμφαση που δίνεται στη διδασκαλία των «κοινωνικών μαθημάτων» (Ιστορίας, Γεωγραφίας, Θρησκευτικών, Φιλοσοφίας)· μεγαλύτερη από την (παραδοσιακή) έμφαση στα αρχαιογνωστικά μαθήματα. Τα μαθήματα αυτά καταλαμβάνουν το 20% των εβδομαδιαίων ωρών διδασκαλίας του ωρολογίου προγράμματος (τα αρχαιογνωστικά 15%). Στο πλαίσιο αυτό η διδασκαλία της ιστορίας –περισσότερο ίσως από τα λοιπά «κοινωνικά μαθήματα» αποκτά βαρύνουσα σημασία για το καθεστώς και τους εκπαιδευτικούς (και τους ευρύτερους) στόχους του. Η εισήγηση αυτή λοιπόν θα εστιάσει στους σκοπούς της διδασκαλίας της ιστορίας στο σχολείο την περίοδο αυτή, στην επιλογή και έκταση των περιεχομένων της που φαίνεται να ενέχουν «ιδιαίτερο ενδιαφέρον» για το καθεστώς, συνδέοντας την ανάλυση αυτή, με την «νομιμοποίηση» του καθεστώτος στην συνείδηση των μαθητών/τριών και την «καθοδήγηση»/έλεγχο της κοινωνικής/πολιτικής συλλογικής τους δραστηριότητας.
Η Κατερίνα Δαλακούρα είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια με γνωστικό αντικείμενο Ιστορία της Εκπαίδευσης και του Φύλου, στο Τμήμα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης (ΠΚ), και ΣΕΠ στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Δημόσια Ιστορία του ΕΑΠ. Το συγγραφικό και ερευνητικό της έργο αφορούν στην ιστορία των γυναικών και του φύλου και εστιάζουν ειδικότερα στη γυναικεία εκπαιδευτική εμπειρία (εκπαίδευση και εθνικισμός, έμφυλες, και εθνικές ταυτότητες, υποκειμενικότητες, εκπαιδευτικοί θεσμοί), και στην κοινωνική και πολιτισμική γυναικεία δραστηριότητα (εκδοτική δραστηριότητα, κοινωνική δραστηριότητα, φεμινισμοί-πολιτική). Η ιστορική περίοδος και ο γεωγραφικός χώρος στον οποίο εστιάζει η έρευνά της είναι: 18ος -20ός αιώνας, Οθωμανικός χώρος, Ελλάδα, Βαλκάνια.
3η Συνεδρία
Κρήτη 14.15
Μαδρίτη 13.15
Λισαβόνα 12.15
Μουσική στα κρατητήρια και Λογοκρισία στην δικτατορία
Προεδρεύων: Εμμανουήλ Σειραγάκης
Μανώλης Σειραγάκης: ηθοποιός, σκηνοθέτης, θεατρολόγος. Έχει διδάξει στα πανεπιστήμια Πατρών, Πελοποννήσου, Αιγαίου, Κρήτης. Συνεργάτης στα The New Grove Dictionary of Music and Musicians (Grove Music Online) και Oxford History of Jazz in Europe (OHJE). Διοργάνωσε συνέδριο για την ελληνική Οπερέτα (Θεσσαλονίκη 2011), τη μουσική στις σύγχρονες παραστάσεις αρχαίου δράματος (Ρέθυμνο 2012), την Επιθεώρηση (Ρέθυμνο 2015). Την ίδια χρονιά στον τόμο Naomi Matsumoto (ed.), Staging Verdi and Wagner Operas, Brepols (Turnhout, Belgium), 2015, εκδόθηκε η μελέτη του «Mediterranising the Composer of the North: Richard Wagner, Constantinos Christomanos and the Early Modern Greek Theatre». Η διατριβή του Το ελαφρό μουσικό θέατρο στη μεσοπολεμική Αθήνα 1922-1940 εκδόθηκε δίτομη το 2009. To 2014 εκδόθηκε η μονογραφία του για τη δράση του Ναπολέοντα Λαμπελέτ στο Λονδίνο. Εποπτεύει διατριβές για τα ελληνικά και γαλλικά μεσοπολεμικά λιμπρέτι οπερέτας, το σταντ απ κόμεντι στην Ελλάδα, τις καινοτόμες παραστάσεις Σαίξπηρ στην Ελλάδα, το θέατρο στις χώρες της Πρώην Γιουγκοσλαβίας, το θέατρο στο Ρέθυμνο τον 20ό αιώνα, το ελαφρό μουσικό θέατρο στη δεκαετία του 1940, τις παραστάσεις οπερέτας στην Ελλάδα 1999-2020. Υπό έκδοση βρίσκονται τα Πρακτικά του συνεδρίου για την Επιθεώρηση, μια ελεύθερη απόδοση των Βατράχων του Αριστοφάνη και η μονογραφία Ο Κωνσταντίνος Χρηστομάνος ως σκηνοθέτης αρχαίου δράματος. Ίδρυσε την ομάδα Αντίβαρο το 2013 και διευθύνει το ομώνυμο Φεστιβάλ στο Ρέθυμνο, το μεγαλύτερο χειμερινό θεατρικό Φεστιβάλ στην Κρήτη, που τέθηκε υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού.
Άννα Παπαέτη, "Ηχητική βία και ακουστική μαρτυρία στα κρατητήρια της δικτατορίας (1967-1974) "
Οι χώροι κράτησης αποτελούν αφενός μια μορφή θεσμικής εξουσίας. Αφετέρου είναι χώροι στους οποίους εκτυλίσσονται μια σειρά από αγώνες. Υπό αυτές τις συνθήκες η μουσική, ο ήχος και η σιωπή έχουν τη δυνατότητα να μεταμορφώσουν τον χώρο και τον χρόνο για τους κρατούμενους είτε αρνητικά είτε θετικά, ή ακόμα και με ένα πιο σύνθετο τρόπο. Συντονιζόμενοι στα ηχοτοπία της κράτησης γινόμαστε (ηχητικοί) μάρτυρες, στο βαθμό που μπορούμε, της λειτουργίας της εξουσίας του εγκλεισμού αλλά και της δυναμικής της ηχητικής εμπειρίας. Η ανακοίνωση διερευνά τα ηχοτοπία χώρων κράτησης στην Αθήνα, δίνοντας έμφαση στις εμπειρίες νέων πολιτικών κρατουμένων. Εξετάζει τις νέες μεθόδους βασανισμού που χρησιμοποίησε το καθεστώς, στις οποίες ο ήχος αποτέλεσε αναπόσπαστο μέρος. Ταυτόχρονα, εξετάζει τους τρόπους με τους οποίους ο ήχος και η μουσική μετατρέπονται σε ένα είδος ακουστικής μαρτυρίας για τους κρατούμενους, μέσα από τα οποία επαναδιεκδικούν την ιδιότητά τους ως δρώντα (πολιτικά) υποκείμενα.
Η Άννα Παπαέτη είναι επιστημονική υπεύθυνη του ερευνητικού προγράμματος ERC Consolidator Grant «Ηχοτοπία του τραύματος: μουσική, ήχος και η ηθική της μαρτυρίας» (MUTE) στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Έχει τελέσει μεταδιδακτορική ερευνήτρια «Μαρία Σκλοντόφσκα Κιουρί» στο Πανεπιστήμιο του Γκέττιγκεν (2011–2014, FP7), καθώς και στο Πάντειο Πανεπιστήμιο (2017–2019, Horizon 2020). Η έρευνά της έχεις επίσης υποστηριχθεί από τη Γερμανική Υπηρεσία Ακαδημαϊκών Ανταλλαγών (DAAD), το Ίδρυμα Ωνάση και το Κέντρο Έρευνας Ανθρωπιστικών Επιστημών, Αθήνα. Έχει δημοσιεύσει εκτενώς σε συλλογικούς τόμους και επιστημονικά περιοδικά, ενώ συνεπιμελήθηκε δύο ειδικούς τόμους με θέμα με τη χρήση της μουσικής σε συνθήκες κράτησης. Η έρευνά της έχει αποτελέσει τη βάση για μια σειρά από έργα, τα οποία χρησιμοποιούν τον ήχο και τον γραπτό λόγο.
Πηνελόπη Πετσίνη, "Ο λογοκριτικός μηχανισμός στη δικτατορία των Συνταγματαρχών: Συνέχειες και ασυνέχειες στις πρακτικές επιτήρησης και πειθάρχησης της κοινωνίας"
Η εισήγηση αποτελεί μια ιστορική επισκόπηση της λογοκρισίας που βασίζεται σε αρχειακή έρευνα στα Γενικά Κρατικά Αρχεία του Κράτους, τα οποία διατηρούν το αρχείο της Γενικής Γραμματείας Τύπου και Πληροφοριών, ενός κρατικού θεσμού που, έως τη Μεταπολίτευση, ασκούσε προληπτική λογοκρισία σε τέχνες όπως ο κινηματογράφος, η μουσική και το θέατρο. Το δικαίωμα του κράτους να ορίζει και να ελέγχει το περιεχόμενο της πολιτισμικής παραγωγής εκλαμβάνεται ως αυτονόητο ήδη από το πρώτο μισό του 20ου αιώνα, με τη διαφορά ότι η δικτατορία επιχειρεί να θέσει ολοκληρωτικά αυτή την παραγωγή υπό τον έλεγχό της, συστηματοποιώντας την θεσμοθετημένη λογοκρισία και επεκτείνοντας την άτυπη. Άφησε έτσι στις επόμενες γενιές μια εντυπωσιακή κληρονομιά αρχειακού υλικού που αφορά σε τεκμήρια λογοκρισίας αλλά και ντοκουμέντα των πρακτικών επιτήρησης που χρησιμοποιούνταν κατά καιρούς προκειμένου να τη φέρουν εις πέρας. Μελετώντας το αρχειακό αποτύπωμα αυτού του μηχανισμού, η εισήγηση καταγράφει πράξεις και μορφές λογοκρισίας παρουσιάζοντας τον θεσμικό λόγο περί λογοκρισίας στις τέχνες και το πλαίσιο του κρατικού λογοκριτικού μηχανισμού.
Η Πηνελόπη Πετσίνη είναι Διδάκτωρ Τεχνών και Ανθρωπιστικών Επιστημών. Στις πρόσφατες εκδόσεις της συγκαταλέγονται οι συλλογικοί τόμοι Η Λογοκρισία στην Ελλάδα (2016) και Λεξικό Λογοκρισίας στην Ελλάδα: Καχεκτική Δημοκρατία, Δικτατορία, Μεταπολίτευση (2018) τους οποίους συνεπιμελήθηκε με τον Δημήτρη Χριστόπουλο. Είναι Επιστημονική Υπεύθυνη στο μεταδιδακτορικό ερευνητικό πρόγραμμα «Η Λογοκρισία στον Κινηματογράφο και τις Εικαστικές Τέχνες» στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου όπου και διδάσκει στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα «Πολιτική Επιστήμη και Νεότερη Ιστορία» το μάθημα «Λογοκρισία: Διεπιστημονικές προσεγγίσεις».
Μεσημεριανό Γεύμα
4η Συνεδρία
Κρήτη 15.30
Μαδρίτη 14.30
Λισαβόνα 13.30
Πανεπιστημιακοί θεσμοί και αντιδικτατορική αντίσταση
Προεδρεύουσα: Δάφνη Νικολίτσα
H Δάφνη Νικολίτσα είναι, από το Φεβρουάριο του 2014, Επίκουρη Καθηγήτρια στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης. Πριν από αυτό εργάστηκε στο Τμήμα Οικονομικών Μελετών της Τράπεζας της Ελλάδος, στο Συμβούλιο Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και στο χρηματοπιστωτικό τομέα στην Ελλάδα και στο Λονδίνο. Τα κύρια ερευνητικά της ενδιαφέροντα είναι τα Οικονομικά της Εργασίας και η Βιομηχανική Οργάνωση, τομείς στους οποίους έχει δημοσιεύσεις σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Επί του παρόντος είναι συντονίστρια ενός ερευνητικού έργου, συγχρηματοδοτούμενου από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με θέμα την αντιπροσωπευτικότητα των εργοδοτικών οργανώσεων.
Βαγγέλης Καραμανωλάκης, Αγγελική Χριστοδούλου & Βασίλης Γκόνης, "Το Πανεπιστήμιο απέναντι στο αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα. Το Πειθαρχικό Συμβούλιο του Πανεπιστημίου Αθηνών (1967-1974)"
Η ανακοίνωση αξιοποιεί τα αποτελέσματα μιας εν εξελίξει έρευνας των τριών ομιλητών για το Πειθαρχικό Συμβούλιο του Πανεπιστημίου Αθηνών στον 20ό αιώνα. Η έρευνα που βασίζεται στο αναξιοποίητο αρχείο του Συμβουλίου επιχειρεί να διερευνήσει την πειθαρχική πολιτική του ιδρύματος απέναντι στους φοιτητές και τις φοιτήτριες, όπως καθορίζεται κάθε φορά με βάση τις πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες. Εστιάζει, έτσι, στις αλλαγές στην πειθαρχική πολιτική του ιδρύματος στο πλαίσιο ενός αυταρχικού στρατιωτικού καθεστώτος, όπως ήταν η επτάχρονη δικτατορία. Θέλει καταρχάς να αναδείξει τις επιπτώσεις του αποπνικτικού ελέγχου που επέβαλε η χούντα στο εσωτερικό του ιδρύματος στον αριθμό και στον χαρακτήρα των φοιτητικών παραπτωμάτων. Κατά δεύτερο λόγο επιδιώκει να επισημάνει το πως η ανάπτυξη του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος οδήγησε στη στενότερη συνεργασία του πανεπιστημίου με τις διωκτικές αρχές στοχεύοντας ενάντια στη νεολαιίστικη διαμαρτυρία.
O Βαγγέλης Καραμανωλάκης είναι αναπληρωτής καθηγητής Θεωρίας και Ιστορίας της Ιστοριογραφίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Είναι Πρόεδρος του Ιστορικού Αρχείου του ΕΚΠΑ και Αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας. Έχει δημοσιεύσει βιβλία και άρθρα για την θεωρία της ιστορίας, την ελληνική ιστοριογραφία, τις σπουδές μνήμης, την ιστορίας της χούντας, την ιστορία των θεσμών κ.ά. Το τελευταίο του βιβλίο: Ανεπιθύμητο παρελθόν. Οι φάκελοι κοινωνικών φρονημάτων και η καταστροφή τους στον 20ό αιώνα, Αθήνα 2019 (βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών).
H Αγγελική Χριστοδούλου είναι υποψήφια διδάκτωρ στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, όπου εκπονεί διατριβή με θέμα το φοιτητικό σώμα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών στον Μεσοπόλεμο. Είναι, επίσης, επιστημονική συνεργάτρια των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας. Eχει συγγράψει άρθρα και έχει συμμετάσχει σε συλλογικούς τόμους με θέματα αναφορικά με την ιστορία του Μεσοπολέμου, το φοιτητικό και νεολαιίστικο κίνημα στην Ελλάδα του 20ού αιώνα, τις φοιτήτριες στην ανώτατη εκπαίδευση κ.ά.
Ο Βασίλης Γκόνης είναι υποψήφιος διδάκτορας στη Νεότερη και Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η διδακτορική του διατριβή έχει τίτλο Ανώτατη Εκπαίδευση και Εκτελεστική Εξουσία: οι εκκαθαρίσεις του διδακτικού προσωπικού στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Αυτή την περίοδο συνεργάζεται με την Αγγελική Χριστοδούλου και τον Βαγγέλη Καραμανωλάκη στο ερευνητικό πρόγραμμα με τίτλο «Το Πανεπιστήμιο ως τιμωρός : μηχανισμοί ελέγχου και πρακτικές πειθάρχησης. Το Πειθαρχικό Συμβούλιο του Πανεπιστημίου Αθηνών (1911-1974)”, στο πλαίσιο του προγράμματος ΕΣΠΑ 2014-2020 «Υποστήριξη ερευνητών με έμφαση νέους ερευνητές- Κύκλος Β΄”.
Νίκος Παπαδάκης & Στυλιανός Ιωάννης Τζαγκαράκης, "«Επικρεμώντας τον πέλεκυν» της πειθαρχίας. H Πολιτική της Απριλιανής Δικτατορίας για την Ανώτατη Εκπαίδευση και η αντίσταση των φοιτητών στη Δικτατορία"
Η συγκεκριμένη μελέτη αναλύει τις βασικές παραμέτρους, ιδεολογικά χαρακτηριστικά και πρακτικές που συγκροτούν την εκπαιδευτική και συγκεκριμένα την πανεπιστημιακή πολιτική της Απριλιανής δικτατορίας στην Ελλάδα (1967-1974). Η ανάλυση του σχετικού ερευνητικού υλικού αναδεικνύει ότι αυτή η πολιτική χαρακτηρίστηκε από:
- την πρόθεση επαναπροσδιορισμού των σχέσεων των Πανεπιστημίων με το («υπό κατοχή») Κράτος,
- τη συντονισμένη προσπάθεια ένθεσης συγκεκριμένων ιδεολογικών αυταρχικών προβολών στους λόγους και στις πολιτικές για την Ανώτατη Εκπαίδευση και κατά συνέπεια, στις «μεταρρυθμιστικές» προσπάθειες της Δικτατορίας,
- τη θεσμοθέτηση μιας νέας οικονομίας της εξουσίας, που εδράζεται σε τεχνολογίες ελέγχου οι οποίες ευνόησαν τη διαμόρφωση (ιδεολογικά υπερ-καθορισμένης) πειθαρχίας και την επέκταση της κρατικής παρέμβασης σε κάθε πτυχή των Ιδρυμάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης,
- την κατασκευή ενός πλαισίου επιτήρησης, τιμωρίας, ελέγχου και πειθαρχίας, αυστηρά οριοθετημένου και αυταρχικού.
Ταυτόχρονα, αυτή η πολιτική είχε ως στόχο α) την εκτεταμένη ποινικοποίηση της συμπεριφοράς, καθώς και της «μη εθνικιστικής» και ιδεολογικά «μη ορθόδοξης» σκέψης στα Πανεπιστήμια και σε άλλα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, β) τη απομείωση οποιουδήποτε βαθμού αυτονομίας του διδακτικού προσωπικού και των φοιτητών, και γ) την προώθηση κάποιων φαινομενικά «φιλελεύθερων» μέτρων και προτάσεων, που ωστόσο εξέβαλαν στην μεγιστοποίηση του ελέγχου. Ο απώτερος στόχος ήταν τόσο αυτά τα συγκεκριμένα μέτρα όσο και η συνολική (αυταρχική) πανεπιστημιακή πολιτική να καταστούν εφικτά (νομιμοποιητική-επιτρεπτική στρατηγική) και στη συνέχεια να εφαρμοστούν.
Επιπρόσθετα, η Αντίσταση (επίμονη, επιδραστική και πολυεπίπεδη) των φοιτητών (σε επίπεδο λόγου και πολιτικής δράσης) στις πανεπιστημιακές «μεταρρυθμίσεις» που επιχειρήθηκαν από την Απριλιανή Δικτατορία, καθώς και κατά της δικτατορίας καθαυτής και συνακόλουθα, κατά της συνταγματικής εκτροπής, εξετάζεται αναλυτικά.
Παπαδάκης Νίκος: Καθηγητής και Διευθυντής του Κέντρου Πολιτικής Έρευνας & Τεκμηρίωσης (ΚΕΠΕΤ) στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης. Είναι Distinguished Visiting Professor στην Academy of Globalization & Education Policy (AGEP) του Zhengzhou University (ZZU) της Κίνας, Αν Διευθυντής του ΚΕΜΕ-ΠΚ και Μέλος του Επιστημονικού Εκπαιδευτικού Συμβουλίου του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης (ΕΚΔΔΑ). Επιπρόσθετα είναι Μέλος του Standing Group “Political Culture” του European Consortium of Political Research (ECPR). Έχει δημοσιεύσει 170 μελέτες, στα αγγλικά, γαλλικά, κινέζικα και ελληνικά και έχει συγγράψει 11 επιστημονικά βιβλία – μονογραφίες στα ελληνικά και αγγλικά και έχει επιμεληθεί άλλους 10 συλλογικούς τόμους.
O Δρ. Στυλιανός Ιωάννης Τζαγκαράκης είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Κέντρο Πολιτικής Έρευνας και Τεκμηρίωσης (ΚΕΠΕΤ), διδάσκων στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης, Γενικός Γραμματέας του Ελληνικού Οργανισμού Πολιτικών Επιστημόνων (ΕΟΠΕ) και μέλος του Steering Committee του Political Culture Standing Group του ECPR. Έχει εργαστεί ως κύριος ερευνητής σε σημαντικό αριθμό ερευνητικών έργων, χρηματοδοτούμενων από Ευρωπαϊκούς και Εθνικούς πόρους. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζουν, μεταξύ άλλων, σε ζητήματα κοινωνικής πολιτικής, δημόσιων πολιτικών, κοινωνικής ευπάθειας, κοινωνικών δικαιωμάτων, μετανάστευσης, και πολιτικών υγείας.
5η Συνεδρία
Κρήτη 16.15
Μαδρίτη 15.15
Λισαβόνα 14.15
To αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα
Προεδρεύων: Μηνάς Σαματάς
Ο Μηνάς Σαματάς είναι Ομότιμος Καθηγητής Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, μετά από 32 χρόνια συνεχούς συμβολής του στο Τμήμα Κοινωνιολογίας. Διδάκτορας Κοινωνιολογίας από το New School for Social Research της Νέας Υόρκης, και κάτοχος Jean Monnet Fellowship από 1998 – 2004, συμμετείχε ενεργά ως εθνικός εκπρόσωπος σε δύο Ευρωπαϊκά Προγράμματα και Ερευνητικά Δίκτυα 2009-2016. Το συγγραφικό του έργο, ιδίως αυτό για την αντικομουνιστική παρακολούθηση και τη σύγχρονη ηλεκτρονική παρακολούθηση στην Ελλάδα έχει διεθνή αναγνώριση (βλ. https://scholar.google.com/scholar?hl=en&as_sdt=0%2C5&q=Minas+Samatas&btnG και https://www.researchgate.net/profile/Minas-Samatas-2)
Ολύμπιος Δαφέρμος, "Αντιδικτατορικό Φοιτητικό Κίνημα: Φυσιογνωμία και αποτελεσματική δράση"
Το ΑΦΚ εκδηλώνεται τον Ιανουάριο 1972, μετά την εξάρθρωση των περισσοτέρων παράνομων αντιστασιακών οργανώσεων. Η δράση, η οργάνωση και η λειτουργία του δεν μοιάζουν με εκείνες των αντιστασιακών οργανώσεων. Δομεί την αυτοοργάνωση του από τα κάτω. Λειτουργεί αμεσοδημοκρατικά, ορατά και μαζικά. Δεν καθορίζεται από πολιτικά κέντρα εκτός του φοιτητικού χώρου. Ανιχνεύει τους τρόπους δράσης του εκπλήσσοντας τους κατασταλτικούς μηχανισμούς αυτοεκπλησσόμενο και το ίδιο. Στο εσωτερικό του, και μετά το ξεκίνημα του, δημιουργούνται φοιτητικές αντιστασιακές αριστερές οργανώσεις, οι οποίες καθορίζονται περισσότερο από το κίνημα, που και οι ίδιες δημιουργούν, παρά από την κομματική τους καθοδήγηση. Η λειτουργία της αυτοοργάνωσης του, της οποίας τα όργανα λειτουργούν συντονιστικά και όχι εξουσιαστικά, εξασφαλίζει την ενότητα του κινήματος, την μαζικοποίηση του και κατ΄ επέκταση την αποτελεσματική του δράση.
Μηχανολόγος-Ηλεκτρολόγος Μηχανικός ΕΜΠ. Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου. Μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής στην εξέγερση του Πολυτεχνείου. Διωχθείς από τη χούντα για την αντιστασιακή του δράση. Συγγραφέας των βιβλίων που αναφέρονται στο Αντιδικτατορικό Φοιτητικό Κίνημα: Φοιτητές και δικτατορία 1972-73, Από την ελπίδα στην απόγνωση 1973-2013, Όνειρο ήταν… (μαζί με τον Βαγγέλη Αγγελή), Γαλλικός Μάης και Αντιδικτατορικό Φοιτητικό Κίνημα
Άννα Μαντόγλου, "Η αντιδικτατορική δράση στην Ελλάδα Η μειονότητα του Πολυτεχνείου: Ανάδυση - Σύγκρουση – Ενσωμάτωση"
Στις 21 Απριλίου του 1967, η χούντα επιβλήθηκε με τη βία χωρίς να αποσπάσει τη συναίνεση του ελληνικού λαού. Η εξέγερση του Πολυτεχνείου, τον Νοέμβριου του 1973, αποτελεί ορόσημο αντιδικτατορικού αγώνα με πρωταγωνιστές κυρίως τους νέους φοιτητές. Στην έρευνα ελέγχεται η υπόθεση εάν η εξέγερση του Πολυτεχνείου αποτελεί μειονοτική πράξη και εάν οι εξεγερθέντες έδρασαν ως ενεργή μειονότητα. Παρουσιάζονται τρεις ιστορικές στιγμές : η ανάδυση, η σύγκρουση και η ενσωμάτωση. Η διαδικασία ανάδυσης της μειονότητας του Πολυτεχνείου εντοπίζεται στη μεταπολεμική διεύρυνση των εκπαιδευτικών μηχανισμών και τη συγκρότηση των φοιτητών σε ιστορικό υποκείμενο (ταυτότητα). Στη φάση σύγκρουσης ορίζονται οι τρεις κοινωνικοί αντίπαλοι: εξεγερθέντες/μειονότητα – στρατιωτικό καθεστώς/εξουσία – ελληνικός λαός/πληθυσμός, το διακύβευμα της σύγκρουσης, οι σχέσεις που εγκαθιδρύονται μεταξύ τους και οι συμπεριφορές που υιοθετούνται. Τέλος, η ενσωμάτωση συνδέεται με την ιδέα ότι, όταν εκπληρώνονται οι στόχοι της μειονότητας, η τελευταία μεταμορφώνεται σε κυρίαρχη κοινωνική ομάδα.
Η Άννα Μαντόγλου είναι Καθηγήτρια Κοινωνικής Ψυχολογίας στο Τμήμα Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα αφορούν τον τρόπο κατασκευής της κοινωνικής σκέψης/γνώσης (κοινωνικές αναπαραστάσεις, κοινωνική μνήμη, κοινωνική λήθη, νοσταλγία, γνωστική πολυφασία, κοινωνική αλλαγή), τις μειονοτικές ομάδες/ταυτότητες και τη δράση τους.
Παναγιώτης Γ. Κιμουρτζής, "Φοιτητικό κίνημα, φοιτητική αναταραχή, φοιτητική αντίσταση στην Ελλάδα κατά τον 20ο αιώνα. Μια διαπραγμάτευση με αφετηρία την δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967"
Η δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967 ανατράπηκε, με τους φοιτητές να αναλαμβάνουν πρωταγωνιστικό ρόλο και να έχουν ενεργητική συμμετοχή. Άμεσο αποτέλεσμα της σημαντικής αυτής στιγμής στην νεότερη ελληνική ιστορία ήταν να ανοίξει μία συζήτηση για τον ρόλο του φοιτητικού κινήματος, όπως αποκλήθηκε, στις πολιτικές εξελίξεις του τόπου διαχρονικά. Υπό το βάρος των περιστάσεων άρχισαν να γράφονται μελέτες που ενοποιούσαν όλες τις φοιτητικές δράσεις κατά το παρελθόν. Επικράτησε προσωρινά μία θεώρηση που απέδιδε στους φοιτητές διαρκή προοδευτική στάση (ιδεολογική και έμπρακτη). Σήμερα το θέμα τείνει να επανεξετάζεται με την βοήθεια πολύ περισσότερων αρχειακών δεδομένων και καλύτερα επεξεργασμένων ερμηνειών. Άλλωστε, το θέμα των φοιτητικών δράσεων παρεμβατικού -πολιτικού και κοινωνικού- χαρακτήρα, άρχισε να αναπτύσσεται και διεθνώς. Σε αυτό βοήθησε η ενδυνάμωση του ερευνητικού πεδίου της ιστορίας των πανεπιστημίων από την δεκαετία του 1980 και κατόπιν. Οι ελληνικές φοιτητικές δράσεις μπορούν πλέον να εξετάζονται και συγκριτικά, ενταγμένες μέσα στο διεθνές περιβάλλον. Μάλιστα, σε ομόκεντρους κύκλους: διαμαρτυρίες για πανεπιστημιακά ζητήματα, δράσεις για πολιτικές αποφάσεις σε δημοκρατικά καθεστώτα, αντίσταση σε αυταρχικά καθεστώτα. Η εισήγηση στοχεύει να διαχωρίσει την αντίσταση των Ελλήνων φοιτητών απέναντι στην δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967, από άλλες φοιτητικές δράσεις του παρελθόντος. Να την αναδείξει ως κορυφαία ενέργεια συνειδητής πολιτικής παρέμβασης, με σαφή προσανατολισμό και με ευρεία απήχηση. Να την συσχετίσει με ομόλογες δράσεις μέσα σε φασιστικά καθεστώτα σε άλλες χώρες (ενδεικτικώς: Ισπανία, Πορτογαλία). Εντέλει, να την αποχωρίσει από ένα άγονο σχήμα συνεξέτασής της με άλλες δράσεις που ούτε είχαν την δική της συγκρότηση, ούτε την δική της εμβέλεια.
Διδάσκει Νεότερη Ελληνική Ιστορία, Ιστορία της Εκπαίδευσης και Εκπαιδευτική Πολιτική. Έχει προσκληθεί ως Maître de conferences στην Écοle des Hautes Études en Sciences Sociales–Paris και ως Honorary Senior Research Associate στο Institute of Education – University College London (UCL). Διατελεί Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Ιστορικών της Εκπαίδευσης. Διευθύνει το Ιστορικό Αρχείο του Πανεπιστημίου Αιγαίου και το Σεμινάριο Cine-Science. Έχει τιμηθεί από το Γαλλικό Υπουργείο Παιδείας με την διάκριση Chevalier dans l’ Ordre des Palmes Académiques. Επιστημονικός Υπεύθυνος για το ολοκληρωμένο Ερευνητικό Πρόγραμμα “Understanding Diversity in Rhodes: Traditional and New Others – UnDRho [GR 07/3635]” που χρηματοδοτήθηκε από τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (ΕΟΧ). Βιβλία, άρθρα και μεταφράσεις του αναφέρονται στα ακόλουθα πεδία και θέματα: ιστορία και πολιτική των πανεπιστημίων, οικονομικά του νεοελληνικού κράτους και της εκπαίδευσης, θεσμοθέτηση εορτών και τελετών στο νεοελληνικό κράτος και στην εκπαίδευση, επιστήμη-εκπαίδευση και κινηματογράφος.